سیستان و بلوچستان پیوندی فراتر از جغرافیا

مدیر پایگاه میراث ملی مجموعه بمپور در یادداشتی به مناسبت روز سیستان وبلوچستان نوشت: تفاوت‌های جغرافیایی سیستان به عنوان دشتی آبرفتی و هموار و بلوچستان به عنوان سرزمینی کوهستانی بادشت‌ها و دره‌های میان‌کوهی، نه تنها محدودیت نبوده، بلکه زمینه‌سازنقش‌های مکمل و هم‌افزای آن‌ها در طول تاریخ شده است. همین تعامل و تکمیل نقش‌ها میان سیستان و بلوچستان، بستری فراهم آورده تا برخی از مهم‌ترین تمدن‌های ایران باستان در جنوب‌شرق ایران شکوفا و تکامل یابند.

شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که محوطه‌هایی چون بمپور در بلوچستان و شهرسوخته در سیستان، نقش محوری در شبکه تجارت هزاره سوم پیش از میلاد ایفا می‌کرده‌اند. این شبکه، از شرق، دره سند و سرزمین‌های مرزی ایران و هند را به نواحی غربی فلات ایران و جنوب خلیج فارس مرتبط می‌کرده و از شمال، ارتباطی مستقیم با واحه‌های آسیای مرکزیبرقرار می‌کرده تا کالاها وایده‌ها را در محدوده گسترده‌ای از آسیای مرکزی تا جنوب و جنوب غرب آسیا جابجا کند. تداوم تبادلات اقتصادی و فرهنگی بین منطقه سیستان و بلوچستان در دهه‌های گذشته با جابجایی کالاهایی مانند خرما و غلات ادامه یافته و امروزه نیز پیوندهای فرهنگی و خانوادگی بین دو منطقه استوار است.

بنابراین، می‌توان گفت سیستان و بلوچستان، با وجود تفاوت‌های جغرافیایی، در کنار یکدیگر و در تعامل مستمر، بخشی از بار تمدن‌سازی در ایران باستان را بر دوش کشیده‌اند. این تعاملات، تنها به مبادلات اقتصادی محدود نمی‌شده، بلکه زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی گسترده‌ای را نیز فراهم می‌آورده است. میراث فرهنگی، در این چارچوب، نه تنها نمادی از هویت مشترک و ابزاری برای انسجام ملی است، بلکه باید به عنوان الگویی کهن برای ادامه مسیر در نظر گرفته شود.

تاریخ نشان می‌دهد که هیچ تمدنی بدون ارتباطات گسترده منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای و تنها بر اساس ظرفیت‌های درونی رشد نمی‌کند. سیستان و بلوچستان نمونه بارز این اصل است؛ جایی که تعامل و پیوندهای دو منطقه، زمینه‌ساز شکوفایی تمدن‌های بزرگ بوده است. این تجربه تاریخی، چراغ راهی است برای تداوم وحدت و همبستگی در استان و ایران بزرگ. هرچند دولت‌ها در طول سال‌ها با برنامه‌هایی چون هفته وحدت و دیگر رویدادها تلاش کرده‌اند انسجام بین اقوام استان را تقویت کنند، اما بهترین الگوهای همزیستی و هم‌افزایی در خود تجربه تاریخی مردمان جنوب‌شرق ایران نهفته است.

خصلت ساکنین این سرزمین، نمونه‌ای برجسته از وحدت در عین احترام به تفاوت‌هاست؛ الگویی که امروز بیش از هر زمان دیگری برای ایران عزیزمان ضرورت دارد. الگویی که می‌تواند پاسخگوی نیاز امروز برای وحدت و همزیستی باشد و یادآور این حقیقت که سیستان و بلوچستان در کنار یکدیگر، همواره، ستون‌های پایدار تمدن ایرانی بوده و هستند.

مرتضی گرگی

انتهای پیام/