«گداکو» تنباکوی بلوچی نیست بلکه تهدیدی برای سلامت است/ مصرف ترکیبی خطرناک از مواد محرک با نام محلی، زنگ خطری برای جوانان جنوب شرق کشور

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری سکایی نیوز –آنچه با نام سنتی «گداکو» در برخی مناطق سیستان و بلوچستان شناخته می‌شود دیگر یک تنباکوی محلی بی‌ضرر نیست بلکه ترکیبی دست‌ساز از مواد مخدر، داروهای روان‌گردان و توتون‌های آلوده است که با چهره‌ای بومی سلامت نسل جوان را به‌طور جدی تهدید می‌کند.

«گداکو» سنتی که به انحراف کشیده شد

در گذشته گداکو نام نوعی تنباکوی محلی در فرهنگ بلوچ بود که به‌صورت سنتی تولید و در مراسم‌ها یا دورهمی‌ها مصرف می‌شد. اما این روزها گداکو دیگر آن محصول سنتی نیست بلکه بدل به ترکیبی خطرناک و اعتیادآور از مواد مخدر و روان‌گردان شده که زیر نقاب فرهنگ، در حال گسترش است.

بررسی‌های میدانی و گزارش‌های رسمی از برخی مناطق جنوب شرق کشور نشان می‌دهد که گداکو در حال حاضر با ترکیباتی مانند پودر تنباکو، خاکستر سیگار، داروهای خواب‌آور، قرص‌های اعصاب و حتی مواد صنعتی مانند شیشه یا تریاک تهیه می‌شود ،ترکیبی که قدرت اعتیادآوری بالایی دارد و عوارض جسمی و روانی شدیدی برای مصرف‌کنندگان به‌ویژه نوجوانان به همراه دارد.

تهدید پنهان برای نوجوانان

نگرانی اصلی کارشناسان سلامت، رشد مصرف این ماده در میان نوجوانان و جوانان است گروهی که بیش از همه در معرض باورهای غلط فرهنگی، فشار اجتماعی و نبود آموزش کافی قرار دارند.

باور به «سنتی بودن» و «بی‌ضرر بودن» گداکو در حالی ادامه دارد که شواهد پزشکی آن را یکی از عوامل پنهان وابستگی شدید به مواد روان‌گردان معرفی می‌کند.

لزوم آگاهی‌رسانی و برخورد فرهنگی

برای مهار این تهدید، لازم است فرهنگ‌سازی، آگاهی‌رسانی خانوادگی، و نظارت اجتماعی با جدیت در دستور کار نهادهای مسئول قرار گیرد و در عین حال احیای اصیل فرهنگ بلوچ بدون بهره‌برداری سودجویانه از عناصر مخرب، می‌تواند راهی مؤثر برای مقابله با این انحراف خطرناک باشد.

هشدار جدی درباره مصرف گداکو در جنوب شرق کشور

دکتر محمود کردی مدیر شبکه بهداشت و درمان شهرستان خاش در گفت‌وگو با خبرنگار سکایی‌نیوز نسبت به رواج مصرف ماده‌ای موسوم به گداکو در برخی مناطق استان هشدار داد و آن را ترکیبی خطرناک، غیرقانونی و اعتیادآور معرفی کرد که به‌ویژه در میان نوجوانان و جوانان مصرف می‌شود.

وی اظهار داشت: گداکو ماده‌ای دست‌ساز است که معمولاً از پودر تنباکو یا توتون خشک‌شده، خاکستر سیگار یا کبریت سوخته، داروهای خواب‌آور، قرص‌های اعصاب و در مواردی حتی مقادیری از مواد مخدر صنعتی مانند شیشه یا تریاک خشک‌شده تهیه می‌شود. این ترکیب ناسالم به دلیل اثرگذاری سریع و مخرب، وابستگی شدید جسمی و روانی ایجاد می‌کند.

مدیر شبکه بهداشت خاش با بیان اینکه گداکو هیچ‌گونه پایه علمی و دارویی ندارد، افزود: مصرف این ماده باعث بروز علائمی مانند سرخوشی کاذب، بی‌خوابی، کاهش اشتها، خشکی دهان، تپش قلب، لرزش، پرخاشگری، توهم، اختلالات خواب و آسیب جدی به کلیه، کبد و سیستم عصبی می‌شود.

وی رایج‌ترین شیوه مصرف این ماده را از طریق قلیان عنوان کرد و گفت: استفاده از قلیان نه‌تنها مصرف این ماده را پنهان و عادی جلوه می‌دهد بلکه به رواج آن در میان زنان و جوانان نیز دامن زده است.

کردی با اشاره به اقدامات پیشگیرانه صورت‌گرفته در شهرستان خاش گفت: برنامه‌های آگاه‌سازی متعددی در مدارس، مساجد، حوزه‌های علمیه، پایگاه‌های سلامت و مراکز شهری و روستایی برگزار شده و همکاری منسجمی نیز با نهادهایی مانند فرمانداری، آموزش و پرورش، نیروی انتظامی و شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر در جریان است.

وی در پایان تأکید کرد: مصرف خودسرانه هرگونه ماده یا داروی ناشناخته می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیر جسمی، روانی و اجتماعی به‌دنبال داشته باشد و خانواده‌ها باید نسبت به این تهدید نوظهور هشیار و آگاه باشند.